Matura 2022 język polski 1

UWAGA! Testy dostosowano do pracy online: ABCD. Podczas egzaminu zwykle tylko jedno pytanie ma formę wyboru ABCD.

Przeczytaj uważnie teksty, a następnie wykonaj zadania umieszczone pod nimi. Odpowiadaj tylko na podstawie tekstów i tylko własnymi słowami – chyba że w zadaniu polecono inaczej. Udzielaj tylu odpowiedzi, o ile Cię poproszono.

Tekst 1.

Zwykle przyjmuje się, że argumenty są środkiem służącym racjonalnej perswazji. W modelowej sytuacji, jeśli zgadzamy się z konkluzją rozumowania, to czynimy tak, ponieważ po uważnym przeanalizowaniu dostępnych danych uznajemy, że została ona dobrze uzasadniona przez przesłanki1. Czasem jednak rzeczywistość odbiega od tego ideału – zdarza się, że jakiś argument przekonuje nas nie w wyniku racjonalnego namysłu nad jego treścią, ale dlatego, że wzbudza w nas określone emocje.

Argumentom, czy też – bardziej ogólnie – środkom perswazyjnym, obliczonym na wywoływanie u odbiorcy określonych emocji, nie można na pewno odmówić skuteczności. Przekazy takie są szczególnie skuteczne, gdy celem ich nadawcy jest spowodowanie określonego zachowania odbiorcy. W takich przypadkach zwrócenie się bezpośrednio do „serca” drugiej osoby przynosi zwykle o wiele lepsze efekty niż racjonalne apele do jej „głowy”.

Arthur Schopenhauer2 zalecał „doprowadzenie przeciwnika do złości”. „Albowiem w złości – pisał filozof – nie jest on w stanie prawidłowo rozumować i dopilnować swoich korzyści”. Nie znam żadnych badań dotyczących złości, jednak te, które psychologowie przeprowadzili odnośnie do innej emocji – strachu – pokazują, że Schopenhauer mógł mieć sporo racji. Badania te pokazują, że człowiek wprowadzony w stan „huśtawki emocjonalnej” zatraca zdolność racjonalnego myślenia, nie potrafi odróżnić argumentów mocnych od słabych, przez co łatwiej go nakłonić do rzeczy, na które w innej sytuacji zapewne by się nie
zgodził.

W pewnym eksperymencie badano na przykład, jak wywołany na chwilę, a następnie usunięty strach wpływa na uległość. Do eksperymentu wybierano osoby, które nieprawidłowo przechodziły przez ulicę. Na początek upatrzoną „ofiarę” straszono dźwiękiem przypominającym policyjny gwizdek. Po chwili jednak łamiący przepisy z ulgą orientował się, że żadnego policjanta w pobliżu nie ma i nikt nie przyłapał go na wykroczeniu. Wtedy podchodził do niego eksperymentator podający się za przedstawiciela organizacji charytatywnej i prosił o datek. Okazało się, że nawet gdy zbierający pieniądze nie podawał żadnego uzasadnienia dla swojej prośby, ponad jedna trzecia zagadniętych spełniała jego życzenie. Było to o wiele więcej, niż w sytuacji, gdy udający przedstawiciela organizacji charytatywnej zagadywał osobę, która nie została wcześniej przestraszona – wtedy na jego prośbę przystawało tylko 11% badanych.

Jeszcze większa różnica w uległości pomiędzy osobami, u których wzbudzono na chwilę emocje, a tymi, u których tego nie zrobiono, pojawiała się w sytuacji, gdy proszący o datek podawał pozorne uzasadnienie swojej prośby: Czy mógłbyś dać nam trochę pieniędzy, bo chcemy zebrać tak dużo pieniędzy, jak to możliwe? W takiej sytuacji liczba osób, które nie były przed chwilą straszone, a które dały się namówić na datek, wynosiła 15%. Natomiast w przypadku osób, które dopiero co przeżyły huśtawkę emocjonalną, liczba wpłacających poszybowała aż do 76%. Osoby te najwyraźniej nie zauważyły, że uzasadnienie przedstawionej im prośby było tylko pozorne.

Jak widać, przeżyte przed chwilą emocje mogą skutecznie odebrać nam rozum i znacznie upośledzić zdolność do racjonalnej oceny argumentów. Jeśli więc nie chcemy popełniać błędów, w tym – dawać się nabierać różnym naciągaczom, lepiej nie podejmujmy ważnych decyzji w stanie emocjonalnego rozchwiania.

Przypisy
1. Przesłanka – stwierdzenie, które stanowi podstawę dla jakiegoś rozumowania.
2. Arthur Schopenhauer (1788–1860) – niemiecki filozof.

Na podstawie: Krzysztof A. Wieczorek, Serce czy rozum? Emocje w argumentacji i perswazji, „Filozofuj!”, 2017, nr 4.

Zadanie 1. (0–2) Na które z poniższych pytań można znaleźć odpowiedź w tekście Krzysztofa A. Wieczorka? Zaznacz TAK, jeśli odpowiedź można znaleźć w tekście, albo NIE – jeśli nie można.

Zadanie 2. (0–1) Sformułuj wniosek dotyczący wpływu emocji na człowieka, wynikający z eksperymentu opisanego w tekście Krzysztofa A. Wieczorka.

Zadanie 3. (0–1) Na podstawie tekstu Krzysztofa A. Wieczorka wyjaśnij znaczenie wyrazów „serce” i „głowa” ujętych w cudzysłów.

Zadanie 4. (0–1) Uzupełnij poniższe zdanie. Zaznacz odpowiedź wybraną spośród oznaczonych literami A i B oraz odpowiedź wybraną spośród oznaczonych literami C i D.

Według autora artykułu, badania przywołane w tekście mogą stanowić A/B poglądu Schopenhauera o wpływie C/D na skuteczność przekonywania.

A. potwierdzenie; B. zaprzeczenie; C. racjonalności; D. uczuciowości.

Zadanie 5. (0–2) Jaka funkcja tekstu dominuje w ostatnim zdaniu artykułu Krzysztofa A. Wieczorka? Zaznacz właściwą odpowiedź spośród podanych A–D. Uzasadnij swój wybór.

Zadanie 6. (0–3) Napisz streszczenie tekstu Krzysztofa A. Wieczorka Serce czy rozum? Emocje w argumentacji i perswazji, liczące 40–60 wyrazów.

Wielu maturzystów uważa, że „z marszu” napisze streszczenie i nie trzeba tego ćwiczyć. A jednak z 3. punktów możliwych do zdobycia gros zdających dostaje zaledwie 1. pkt. Tak, jesteś przyzwyczajona(ny) do pisania streszczenia z lektury, ale… podany fragment tekstu na maturze to nie beletrystyka a raczej fragmenty artykułów, esejów, felietonów itp. Należy się skupić na celu ich powstania, czyli o czym, po co zostały napisane i czy autorzy udowodnili swoją rację? Właśnie, więc nie będziesz tu streszczać losów bohaterów, a to zmienia postać rzeczy. Dlatego warto zadać sobie troszkę trudu, aby „wziąć ze stołu” całe 3 pkt.
Zobacz, czego będzie szukał w Twoim streszczeniu egzaminator i spróbuj samodzielnie teraz napisać dosłownie 3-4 zdania, skupiając się na tekście. Następnie oceń go samodzielnie i dopiero wtedy kliknij kartkę z przykładem podaną na dole.

Schemat punktowania: wymagania egzaminacyjne dla streszczenia

1. 3 p. – Ze streszczenia wynika, jaki jest temat tekstu i co na ten temat powiedziano w tekście; adekwatny poziom uogólnienia, streszczenie logicznie spójne, właściwa liczba słów. (5 ważnych elementów dotyczących treści i jakości pisania, włącznie z liczbą słów)
2. 2 p. – Ze streszczenia wynika, jaki jest temat tekstu i co na ten temat powiedziano w tekście ALE zaburzenia dotyczące sposobu uogólnienia LUB logicznej spójności streszczenia. (2 elementy dotyczące rozumienia treści, reszta to błędy wypowiedzi przy założeniu spełnienia warunku liczby słów)
3. 1 p. – Ze streszczenia wynika, jaki jest temat tekstu i co na ten temat powiedziano w tekście; ALE zaburzenia dotyczące poziomu uogólnienia ORAZ logicznej spójności streszczenia. (2 elementy dotyczące rozumienia treści, reszta to błędy wypowiedzi przy założeniu spełnienia warunku liczby słów)
4. 0 p. – odpowiedź błędna LUB brak odpowiedzi.

Wniosek

Musisz po pierwsze określić/nazwać temat/cel powstania tekstu i jak został on rozwinięty – zrealizowany. Inaczej, napisz: jaka teza została postawiona, jak ją realizowano i jakie wysnuto wnioski? Po drugie: zachowaj poprawność stylistyczną, aby być dobrze zrozumianym. Po trzecie pamiętaj, że masz się zmieścić w 40-60 wyrazach, czyli 3-5 zdaniach.