UWAGA! Testy dostosowano do pracy online: ABCD. Podczas egzaminu zwykle tylko jedno pytanie ma formę wyboru ABCD.

Przeczytaj uważnie teksty, a następnie wykonaj zadania umieszczone pod nimi. Odpowiadaj tylko na podstawie tekstów i tylko własnymi słowami – chyba że w zadaniu polecono inaczej. Udzielaj tylu odpowiedzi, o ile Cię poproszono.

Zadanie 1.

O Lalce

Na długiej liście przygnębiających metafor formułowanych przez bohaterów „Lalki” znajdziemy ludzi-marionetki, ludzi- mrówki, nawet – pierwotniaki. Rzecki dodaje do niej ludzi-liście: „Ludzie są jak liście, którymi wiatr ciska; gdy rzuci je na trawnik, leżą na trawniku, a gdy rzuci w błoto – leżą w błocie…”. Po tym zdaniu następuje wprawdzie pocieszający opis triumfu sprawiedliwości (sądowego zwycięstwa pani Stawskiej nad baronową Krzeszowską), ale i wyraź na wygrana szlachetności z intrygami nie uśmierza niepokoju – w ostatecznym rachunku po dobrych i złych pozostaje to samo: „A jednakże ciężko żyć na świecie. I nieraz myślę sobie: czy naprawdę jest jaki plan, wedle którego cała ludzkość posuwa się ku lepszemu, czyli też wszystko jest dziełem przypadku, a ludzkość czy nie idzie tam, gdzie ją popchnie większa siła?… Jeżeli dobrzy mają górę, wówczas świat toczy się ku dobremu, a jeżeli gałgany są mocniejsi, to idzie ku zł emu. Zaś ostatecznym kresem złych i dobrych jest garść popiołu”. Stary subiekt doświadcza trwogi, że świat jest chaosem, że ludzie na próżno próbują się w nim dopracować ładu, zwłaszcza we wzajemnych relacjach, że brak im woli lub że wola ta nic nie znaczy, że dzieje Polski układają się tak, jakby nimi rządziło jakieś fatum słabości i małości.

Odpowiedzią na te wszystkie trwogi w Lalce jest przyjaźń, troska o drugiego człowieka, miłość – zwłaszcza miłość matczyna.

Nie przypadkiem znajdujemy w powieści tak wiele serdecznych rozmów między przyjaciółmi; nie przypadkiem moglibyśmy ułożyć małą antologię serdecznych powitań i pożegnań (Jan Mincel wita Rzeckiego, a Rzecki – ćwierć wieku później – Wokulskiego powracającego z wojny; Rzecki i inni subiekci po zaledwie kilkutygodniowej nieobecności – Mraczewskiego, Szuman żegna Wokulskiego wyjeżdżającego do Bułgarii); nie przypadkiem Rzecki-pamiętnikarz zmarłego kolegę przywołuje po dziesiątkach lat żarliwą, liryczną apostrofą („pamiętasz, Katz, niezapomniany przyjacielu?”).
Nie przypadkiem Węgiełek, o którego troszczy się matka, sam niepokoi się w liście o losy swego dobroczyńcy Wokulskiego, a Izabela, która matki od dawna nie ma, traktuje tego samego Wokulskiego z zimnym wyrachowaniem. Nie przypadkiem też to Rzeckiemu, który jest żywym ogniskiem życzliwości wobec bliźnich, powierzył Prus spisywanie pamiętnika stanowiącego drugie skrzydło powieściowej narracji.

Sam stary subiekt jednak umrze, nie doczekawszy spełnienia żadnego ze swoich marzeń. A jednak – jak mimochodem głosi kartka wystająca po śmierci z jego kieszeni – „nie wszystek umrze”. Po pierwsze: jako pisarz, a więc w ścisłej zgodzie z pierwotnym sensem dumnej przepowiedni Horacego. Po drugie: będzie trwać we wszystkich s łowach, gestach i uczynkach swojej życzliwości, porozdawanych między ludzi. Ten rodzaj nieśmiertelności nie jest niedostępny dla żadnego z nas – o czym Prus przypomina uroczyście, bo na ostatniej stronie powieści, ale bez natarczywego patosu, aż w potrójnym cudzysłowie przytaczając słowa Ochockiego cytującego Węgiełka, który przepisał w swoim liście zdanie starożytnego poety. Cudzysłowów jest nawet więcej! Bo przecież Węgiełkowi słowa Horacego „poradził […] wyciąć […] na krzyżu” postawionym na ruinach ruin zasławskiego zamku „Ksiądz proboszcz jegomość”. Tak niekończący się szereg osób przekazuje sobie w trzech drogocennych wyrazach nadzieję, że nie tylko życie Rzeckiego, ale niczyje życie nie jest daremne, obojętne dla innych ani bezwartościowe. Nie jesteśmy lub nie jesteśmy tylko „jak liście, którymi wiatr ciska”.

Na podstawie: Stanisław Falkowski, Paweł Stępień, Ciężkie norwidy czyli subiektywny przewodnik po literaturze polskiej, Warszawa 2009.

Zadanie 1.1. (0–1) Czy na każde z poniższych pytań można znaleźć odpowiedź w pierwszym akapicie tekstu S. Falkowskiego i P. Stępnia? Podkreśl TAK, jeśli można znaleźć odpowiedź, albo NIE – jeśli nie można.

1	Jakie negatywne aspekty ludzkiej egzystencji zawiera wizja świata ukazana w Lalce?	TAK	NIE
2	Jakimi metaforami bohaterowie Lalki określają sytuację człowieka w świecie?	TAK	NIE
3	Jakich niepokojów doświadcza stary subiekt? TAK NIE	TAK	NIE

A. TAK|TAK|TAK    B. NIE|NIE|TAK    C.TAK|NIE|NIE    D. NIE|NIE|NIE

Zadanie 1.2. (0–1) Podaj dwa przykłady, którymi autorzy tekstu ilustrują swoje przekonanie o tym, że w Lalce odpowiedzią na egzystencjalne trwogi jest przyjaźń i troska o drugiego człowieka.

A. Ludzkość posuwa się ku lepszemu

B. Ludzie są jak liście.

C. Subiekt umiera.

D. Szuman żegna Wokulskiego

Zadanie 1.3. (0–1) Czy autorzy tekstu podzielają pesymizm Rzeckiego wyrażony w słowach zaś ostatecznym kresem złych i dobrych jest garść popiołu? Uzasadnij odpowiedź, odwołując się do ostatniego akapitu.

A. Autorzy podzielają pesymizm Rzeckiego. Dowodem na to jest śmierć w samotności bohatera.

B. Autorzy nie podzielają pesymizmu Rzeckiego. Dowodem na to jest pamięć Rzeckiego o przyjacielu.

C. Autorzy nie podzielają pesymizmu Rzeckiego. Dowodem na to jest cytowane powiedzenie Horacego.

D. Autorzy podzielają pesymizm Rzeckiego. Dowodem na to jest nieznany los Wokulskiego.

Zadanie 1.4. (0–2) Ostatni akapit rozpoczyna się zdaniem: „Sam stary subiekt jednak umrze, nie doczekawszy spełnienia żadnego ze swoich marzeń”. Na podstawie znajomości całej powieści wymień dwa marzenia, których spełnienia Rzecki nie doczekał.

A. Wyjazdu na wieś i ślubu Wokulskiego ze Stawską.

B. Wyjazdu do Paryża i zwycięstwa Napoleona.

C. Odwzajemnionej miłości kobiety i zakupu sklepu Wokulskiego.

D. Szczęścia Wokulskiego i wyjazdu do Petersburga.

Zadanie 1.5. (0–2) Z poniższego fragmentu wybierz składniowy środek stylistyczny. Nazwij go i określ jego funkcję w tekście S. Falkowskiego i P. Stępnia. Nie przypadkiem znajdujemy w powieści tak wiele serdecznych rozmów między przyjaciółmi; nie przypadkiem moglibyśmy ułożyć małą antologię serdecznych powitań i pożegnań […]; nie przypadkiem Rzecki -pamiętnikarz zmarłego kolegę przywołuje po dziesiątkach lat żarliwą, liryczną apostrofą […].

A. Wyliczenie – podkreśla wielość przykładów.

B. Paralelizm składniowy – wzbogaca wyobraźnię czytelnika.

C. Anafora – wyjaśnia sens opowieści.

D. Porównanie – poszerza możliwości interpretacji.

Zadanie 1.6. (0–2) Na podstawie tekstu O „Lalce” uzupełnij tabelę – dobierz do każdej funkcji sformułowanie zapewniające spójność wywodu. Wpisz odpowiedni numer do kolumny tabeli. Tutaj: wskaż.

LP.	Funkcje w tekście	Odpowiedź?
A.	Sygnalizuje przeciwstawienie.	a jednak…
B.	Sygnalizuje wnioskowanie.	zwłaszcza…
C.	Sygnalizuje uszczegółowienie treści.	jeżeli…, wówczas…
D.	Sygnalizuje uszczegółowienie treści.	po pierwsze…

A. A2/C1/C2 lub B4      B. A3/B4/C1 lub C2      C. A1/B4/D2 lub C2      D. B3/C2/D1 lub D3

Zadanie 1.7. (0–3) Napisz streszczenie tekstu liczące 40–60 słów.

Wielu maturzystów uważa, że „z marszu” napisze streszczenie i nie trzeba tego ćwiczyć. A jednak z 3. punktów możliwych do zdobycia gros zdających dostaje zaledwie 1. pkt. Tak, jesteś przyzwyczajona(ny) do pisania streszczenia z lektury, ale… podany fragment tekstu na maturze to nie beletrystyka a raczej fragmenty artykułów, esejów, felietonów itp. Należy się skupić na celu ich powstania, czyli o czym, po co zostały napisane i czy autorzy udowodnili swoją rację? Właśnie, więc nie będziesz tu streszczać losów bohaterów, a to zmienia postać rzeczy. Dlatego warto zadać sobie troszkę trudu, aby „wziąć ze stołu” całe 3 pkt.
Zobacz, czego będzie szukał w Twoim streszczeniu egzaminator i spróbuj samodzielnie teraz napisać dosłownie 3-4 zdania, skupiając się na tekście. Następnie oceń go samodzielnie i dopiero wtedy kliknij kartkę z przykładem podaną na dole.

Schemat punktowania: wymagania egzaminacyjne dla streszczenia

1. 3 p. – Ze streszczenia wynika, jaki jest temat tekstu i co na ten temat powiedziano w tekście; adekwatny poziom uogólnienia, streszczenie logicznie spójne, właściwa liczba słów. (5 ważnych elementów dotyczących treści i jakości pisania, włącznie z liczbą słów)
2. 2 p. – Ze streszczenia wynika, jaki jest temat tekstu i co na ten temat powiedziano w tekście ALE zaburzenia dotyczące sposobu uogólnienia LUB logicznej spójności streszczenia. (2 elementy dotyczące rozumienia treści, reszta to błędy wypowiedzi przy założeniu spełnienia warunku liczby słów)
3. 1 p. – Ze streszczenia wynika, jaki jest temat tekstu i co na ten temat powiedziano w tekście; ALE zaburzenia dotyczące poziomu uogólnienia ORAZ logicznej spójności streszczenia. (2 elementy dotyczące rozumienia treści, reszta to błędy wypowiedzi przy założeniu spełnienia warunku liczby słów)
4. 0 p. – odpowiedź błędna LUB brak odpowiedzi.

Wniosek

Musisz po pierwsze określić/nazwać temat/cel powstania tekstu i jak został on rozwinięty – zrealizowany. Inaczej, napisz: jaka teza została postawiona, jak ją realizowano i jakie wysnuto wnioski? Po drugie: zachowaj poprawność stylistyczną, aby być dobrze zrozumianym. Po trzecie pamiętaj, że masz się zmieścić w 40-60 wyrazach, czyli 3-5 zdaniach.

Ja zacznę, Ty skończysz

Napiszmy to streszczenie razem, uwzględniając wspomniane wyżej kryteria. Ja zacznę, Ty skończ na brudno. Później odkryj kartkę i sam(a) oceń: ile punktów zdobędziesz.

Przykład

Tematem fragmentu są rozważania o sensie życia człowieka i jakimś większym planie, który ma on realizować. Autorzy odwołują się do pesymistycznej wizji Rzeckiego. Wskazują przykłady… (24 wyrazy – dopisz pozostałe 36.)