UWAGA! Testy dostosowano do pracy online: ABCD. Podczas egzaminu zwykle tylko jedno pytanie ma formę wyboru ABCD.

Tekst do zadań 8.–13.

Józef Tischner

Co znaczy myśleć?

Przed wieloma laty kupiłem w Wiedniu książkę Martina Heideggera pod tytułem Co znaczy myśleć?. Książka ta zawiera szczegółowe sprawozdania z wykładów i ćwiczeń, jakie ów wybitny myśliciel prowadził w latach 1951–1952 na uniwersytecie we Fryburgu. Znałem już wtedy inne prace tego filozofa, ale ten tytuł przykuł szczególnie mocno moją uwagę. Była jesień 1968 roku. Na Uniwersytecie Wiedeńskim odbywał się właśnie światowy kongres filozofów, na którym oczywiście dochodziły do głosu wszystkie sprzeczności ówczesnego świata. Ja też czułem, że gnębi mnie sprzeczność: stałem przed szybą wystawową księgarni uniwersyteckiej i nie wiedziałem, czy mogę sobie pozwolić na dodatkowy wydatek. Któż nie chciałby się dowiedzieć, na tym pełnym konfliktów świecie, co znaczy myśleć?

Po kilku godzinach zagłębiłem się w lekturze. Pamiętam do dnia dzisiejszego jedno z kluczowych zdań Heideggera, które brzmiało jak jakiś wyrok: „Najbardziej daje do myślenia to, że jeszcze nie myślimy”.
Zdanie to jest jak policzek wymierzony współczesnemu światu. Jak to nie myślimy?! Czyż nie stworzyliśmy nauki? Czy nauka nie stworzyła techniki? Czy nie organizujemy naszego życia codziennego w sposób racjonalny? Czyż w końcu sami nie nazywamy się intelektualistami? Jak można powiedzieć, że nie myślimy?! A jednak głos sędziwego myśliciela ze Schwarzwaldu nie dał się zagłuszyć. Wciskał się w duszę i niepokoił. Zmuszał do tego, aby raz jeszcze przyjrzeć się otaczającemu światu. Im więcej było tego patrzenia, tym bardziej piętrzyły się przed oczyma skutki nieprzemyślanych decyzji ekonomii i polityki.

A nauka? Co z nauką? Co z jej umiłowanym dzieckiem – techniką? Heidegger wywodził: nauka także nie myśli. Ona tylko kombinuje i kalkuluje, a to nie jest jeszcze myśleniem. Nauka chce panować nad przyrodą – ale czy wie po co? Chce przedłużać życie człowiekowi – ale czy wie, jaki sens ma życie? Posyła ludzi na księżyc – ale czy umie powiedzieć, co dla człowieka jest rzetelną wartością? Mówimy, że jesteśmy intelektualistami, ale spory, jakie ze sobą prowadzimy, a zwłaszcza sposób ich prowadzenia, dość gruntownie temu przeczą. Na każdym kroku kłuje w oczy bezmyślność świata.

Dlatego trzeba się uczyć myślenia. Ale jak to robić? Bardzo prosto: trzeba odwiedzić któregoś z mieszkańców krainy filozofów i podglądnąć, jak on to robi. Trzeba zacząć razem z nim. Z myśleniem jest tak jak z chodzeniem: przez chwilę dziecko trzyma się matczynej ręki, a potem odkrywa, że może samo. Kiedyś, przed wiekami, człowiek nazwał siebie „istotą myślącą”. Czy naprawdę był wtedy istotą myślącą? Z pewnością nie. A jednak tak się nazwał i nazwa ta stała się jego imieniem. Dlaczego? Bo odkrył wtedy po raz pierwszy urok i moc myślenia. Zobaczył w nim ratunek dla siebie, zobaczył swój ideał. I wtedy właśnie postanowił wydobyć je na jaw i wynieść ponad pożądania, pragnienia, potrzeby ciała. Uwierzył, że nie ma dla niego większego niebezpieczeństwa jak bezmyślność.

Odkrycie to dało początek filozofii. Filozofia do dnia dzisiejszego przykuwa naszą uwagę. Myślenie ciągle pozostaje naszą nadzieją. I dlatego właśnie wciąż na nowo trzeba się nam uczyć myślenia.

Na podstawie: Józef Tischner, Wędrówki w krainę filozofów, Kraków 2008.

Zadanie 8. (0–1) Na podstawie tekstu Józefa Tischnera sformułuj argument uzasadniający przekonanie, że wciąż na nowo trzeba się nam uczyć myślenia, ponieważ

Zadanie 9. (0–1) Wyjaśnij, na czym – zdaniem Józefa Tischnera – polega podobieństwo między matką a filozofem?

Zadanie 10. (0–2) W opinii Józefa Tischnera zdanie Heideggera o ludziach: „Najbardziej daje do myślenia to, że jeszcze nie myślimy, jest jak policzek wymierzony współczesnemu światu”. Na podstawie tekstu sformułuj dwa argumenty uzasadniające to przekonanie Józefa Tischnera.

Zadanie 11. (0–1) Dokończ zdanie. Wybierz odpowiedź A albo B, a następnie 1., 2. albo 3. Główną cechą stylu tekstu Józefa Tischnera jest

A	lapidarność	uzyskana dzięki	1	użyciu zdań pytających, wykrzyknikowych i wykorzystaniu elementów języka potocznego.
			2	zastosowaniu krótkich zdań pojedynczych, imiesłowowych równoważników zdania i wyrażeń o zabarwieniu emocjonalnym.
B	ekspresywność
			3	użyciu zdań współrzędnie złożonych, zdań wielokrotnie złożonych i nagromadzeniu terminologii naukowej.

A. A1     B. A3     C. B1     D. B2

Zadanie 12. (0–2) Uzupełnij poniższą tabelę. Z tekstu Józefa Tischnera wypisz odpowiednie przykłady czasowników, określ ich osobę i liczbę oraz funkcję w tekście. Tutaj: wskaż zapis z błędem.

	Przykład czasownika z tekstu	Osoba i liczba czasownika	Funkcja czasownika w tekście
A.	kupiłem, czułem, zagłębiłem się, znałem	1 os. l.poj.	wprowadza osobistą perspektywę autora
B.	nie myślimy	2 os. l.mn.	sygnalizuje wspólnotę między autorem a czytelnikami
C.	wywodził, dało, przykuwa	3 os. l.poj.	jest znakiem obiektywnej relacji autora

Zadanie 13. (0–3) Napisz streszczenie tekstu liczące 40–60 wyrazów.

Wielu maturzystów uważa, że „z marszu” napisze streszczenie i nie trzeba tego ćwiczyć. A jednak z 3. punktów możliwych do zdobycia gros zdających dostaje zaledwie 1. pkt. Tak, jesteś przyzwyczajona(ny) do pisania streszczenia z lektury, ale… podany fragment tekstu na maturze to nie beletrystyka a raczej fragmenty artykułów, esejów, felietonów itp. Należy się skupić na celu ich powstania, czyli o czym, po co zostały napisane i czy autorzy udowodnili swoją rację? Właśnie, więc nie będziesz tu streszczać losów bohaterów, a to zmienia postać rzeczy. Dlatego warto zadać sobie troszkę trudu, aby „wziąć ze stołu” całe 3 pkt.
Zobacz, czego będzie szukał w Twoim streszczeniu egzaminator i spróbuj samodzielnie teraz napisać dosłownie 3-4 zdania, skupiając się na tekście. Następnie oceń go samodzielnie i dopiero wtedy kliknij kartkę z przykładem podaną na dole.

Schemat punktowania: wymagania egzaminacyjne dla streszczenia

1. 3 p. – Ze streszczenia wynika, jaki jest temat tekstu i co na ten temat powiedziano w tekście; adekwatny poziom uogólnienia, streszczenie logicznie spójne, właściwa liczba słów. (5 ważnych elementów dotyczących treści i jakości pisania, włącznie z liczbą słów)
2. 2 p. – Ze streszczenia wynika, jaki jest temat tekstu i co na ten temat powiedziano w tekście ALE zaburzenia dotyczące sposobu uogólnienia LUB logicznej spójności streszczenia. (2 elementy dotyczące rozumienia treści, reszta to błędy wypowiedzi przy założeniu spełnienia warunku liczby słów)
3. 1 p. – Ze streszczenia wynika, jaki jest temat tekstu i co na ten temat powiedziano w tekście; ALE zaburzenia dotyczące poziomu uogólnienia ORAZ logicznej spójności streszczenia. (2 elementy dotyczące rozumienia treści, reszta to błędy wypowiedzi przy założeniu spełnienia warunku liczby słów)
4. 0 p. – odpowiedź błędna LUB brak odpowiedzi.

Wniosek

Musisz po pierwsze określić/nazwać temat/cel powstania tekstu i jak został on rozwinięty – zrealizowany. Inaczej, napisz: jaka teza została postawiona, jak ją realizowano i jakie wysnuto wnioski? Po drugie: zachowaj poprawność stylistyczną, aby być dobrze zrozumianym. Po trzecie pamiętaj, że masz się zmieścić w 40-60 wyrazach, czyli 3-5 zdaniach.