Tekst do zadań 7. – 13.
Milknące głosy
Co 14 dni ginie jeden język. Do końca stulecia zaniknie prawdopodobnie blisko połowa z mniej więcej 7 tys. języków używanych na ziemi, bo wiele grup etnicznych zarzuci swoją mowę ojczystą na rzecz angielskiego, chińskiego czy hiszpańskiego. Co przepada, gdy milknie jakiś język?
Wymieranie języków to proces równie alarmujący jak zanikanie różnorodności biologicznej świata. Zniknięcie języka pozbawia nas wiedzy nie mniej cennej niż szansa na jakiś przyszły cudowny lek, która ginie wraz z wymarciem jakiegoś gatunku zwierzęcia czy rośliny. Małe języki – w znacznie większym stopniu niż te o szerokim zasięgu – dają nam klucz do tajemnic przyrody, bo ludzie, którzy ich używają, zwykle żyją w wielkiej bliskości z naturą, a ich mowa jest odbiciem tego, co obserwują.
Gdy jakaś mała grupa zapomina swojego języka ojczystego i przerzuca się na angielski czy hiszpański, powstaje luka w przekazywaniu ludowej wiedzy z pokolenia na pokolenie – wiedzy o ziołach leczniczych, zabiegach agrotechnicznych, metodach irygacji, kalendarzach. Indianie Seri z Meksyku byli od zawsze sezonowo wędrującymi łowcami-zbieraczami na zachodnim obrzeżu pustyni Sonora, nad Zatoką Kalifornijską. Aby przetrwać, musieli doskonale znać tutejsze morskie i lądowe zwierzęta i rośliny, ich cechy, zwyczaje, cykle życiowe. Wszystko to znalazło odbicie w języku, zwanym przez nich cmiiqueiitom. […] Mowa ojczysta jest dla ludu Seri czymś, co go określa, jądrem jego tożsamości. […] Trzymają się ojczystej mowy częściowo dlatego, że nie znoszą oficjalnej kultury Meksyku. […]
Seri pozostają dumnie nieufni wobec obcych. Gardzą te ż osobistym bogactwem, którego nie dzieli się z innymi. […] Podczas tradycyjnego pochówku wraz ze zmarłym grzebie się jego skromny dobytek. Potomkowie i krewni nie dziedziczą niczego prócz pieśni, legend, pouczeń.
Rene Montaño siedzi w cieniu ganku przed swoim domkiem i opowiada mi legendy o dawnej rasie olbrzymów, którzy potrafili jednym krokiem przesadzić cieśninę między ich rodzinną wyspą Tiburon a lądem stałym. Słucham więc […] o tych, którym opowiedziano o skarbach Ziemi, o wszystkich dawnych sprawach. „Ci, którym opowiedziano”, to ci, którzy – chcąc nie chcąc – wzięli na siebie odpowiedzialność za przekazanie dalej tego, co usłyszeli. I dzięki tej zasadzie wszyscy stajemy się dziedzicami wiedzy zamkniętej w skarbnicy mowy ludu Seri. […]
Jedną z metod ratowania języka jest przechowanie go w postaci pisanej i opracowanie słownika. Językoznawcy z jednej strony kochają perspektywę przystosowania pisma do języków, które dotąd miały tylko postać ustną, z drugiej obawiają się jej. Obawiają, bo sama koncepcja alfabetu zmienia język, który ten alfabet miał ocalić. […]
To w istocie dylemat, bo globalizacja kultury jest procesem nie do zatrzymania. […]
Umieraniu kultury, powolnemu ginięciu języka przeciwstawić się mogą tylko duma i upór,
szacunek dla tradycji i starych ludzi, świadomość, że kluczem do naszej przyszłości jest to, co już za nami. A także przekonanie, że języki, którymi mówi już niewielu, wciąż mogą nam wiele powiedzieć.
Na podstawie: Russ Rymer, Milknące głosy, „National Geographic” 2012, nr 7.
Zadanie 7. (0–1) Określ, czy podane sentencje są zgodne z sensem tekstu. Podkreśl TAK, jeżeli sentencja jest zgodna z sensem tekstu, albo NIE – jeśli nie jest zgodna.
| 1 | Cóż słowa? – Marne formy, w które myśl człowieka nędzę swej nicości powszedniej obleka. (Maria Konopnicka) | TAK | NIE |
| 2 | Naród żyje, dopóki język jego żyje, bez języka narodowego nie ma narodu. (Karol Libelt) | TAK | NIE |
| 3 | Nie miecz, nie tarcz – bronią Języka / Lecz – arcydzieła! | TAK | NIE |
A. TAK TAK TAK B. NIE TAK NIE C. TAK NIE NIE D. NIE NIE NIE
[qwiz style=” width: 300px !important; min-height: 100px !important; border-width: 1px !important; border-color: #00cc00 !important;” align=”center” hide_forward_back=”true” hide_progress=”true”] [q multiple_choice=”true”]
Wskaż poprawną odpowiedź:
[c]QSA=[c]Qi A=[c]QyA=[c]RDwvaDY+CjxoNj4=[f]IE5pZS48L2g2Pgo8aDY+[f]IFRhayE8L2g2Pgo8aDY+[f]IE5pZS48L2g2Pgo8aDY+[f]IE5pZS48L2g2Pgo8cD4=[x] [restart] [/qwiz]
Zadanie 8. (0–2)
a) Na podstawie tekstu podaj dwie przyczyny zanikania języków.
A. wymieranie małych plemion, mowa jest skarbnicą wiedzy
B. mowa jest skarbnicą wiedzy, język określa lud
C. wymieranie małych plemion, brak szacunku do tradycji
D. krewni niczego nie dziedziczą, brak słowników
[qwiz style=” width: 300px !important; min-height: 100px !important; border-width: 1px !important; border-color: #00cc00 !important;” align=”center” hide_forward_back=”true” hide_progress=”true”] [q multiple_choice=”true”]
Wskaż poprawną odpowiedź:
[c]QSA=[c]QiA=[c]Qy A=[c]RDwvaDY+CjxoNj4=[f]IE5pZS48L2g2Pgo8aDY+[f]IE5pZS48L2g2Pgo8aDY+[f]IFRhayE8L2g2Pgo8aDY+[f]IE5pZS48L2g2Pgo8cD4=[x] [restart] [/qwiz]
b) Jak autor ocenia zjawisko zanikania języków? Uzasadnij swoją odpowiedź.
A. negatywnie, ale nic nie można z tym zrobić
B. pozytywnie, cywilizacja musi ponosić koszty
C. pozytywnie, rozwoju nie da się zahamować
D. negatywnie, trzeba ratować języki wiedzę o świecie
[qwiz style=” width: 300px !important; min-height: 100px !important; border-width: 1px !important; border-color: #00cc00 !important;” align=”center” hide_forward_back=”true” hide_progress=”true”] [q multiple_choice=”true”]
Wskaż poprawną odpowiedź:
[c]QSA=[c]QiA=[c]QyA=[c]RDwvaDY+ CjxoNj4=[f]IE5pZS48L2g2Pgo8aDY+[f]IE5pZS48L2g2Pgo8aDY+[f]IE5pZS48L2g2Pgo8aDY+[f]IFRhayE8L2g2Pgo8cD4=[x] [restart] [/qwiz]
Zadanie 9. (0–1) Wyjaśnij, jaką funkcję w tekście pełni pytanie zawarte w akapicie 1.
A. wprowadzenia tematu
B. to pytanie retoryczne
C. jest podsumowaniem
D. ma budzić sprzeciw
[qwiz style=” width: 300px !important; min-height: 100px !important; border-width: 1px !important; border-color: #00cc00 !important;” align=”center” hide_forward_back=”true” hide_progress=”true”] [q multiple_choice=”true”]
Wskaż poprawną odpowiedź:
[c]QS A=[c]QiA=[c]QyA=[c]RDwvaDY+CjxoNj4=[f]IFRhayE8L2g2Pgo8aDY+[f]IE5pZS48L2g2Pgo8aDY+[f]IE5pZS48L2g2Pgo8aDY+[f]IE5pZS48L2g2Pgo8cD4=[x] [restart] [/qwiz]
Zadanie 10. (0–1) W jakim celu porównano zanikanie języków do zanikania różnorodności biologicznej? Uzasadnij swoją odpowiedź.
A. zanikanie języków i gatunków jest rzeczą naturalną
B. zanikanie języków i gatunków uniemożliwia poznanie
C. zanikanie języków i gatunków różni się cechami
D. zanikanie języków i gatunków sprzyja powstawaniu nowych
[qwiz style=” width: 300px !important; min-height: 100px !important; border-width: 1px !important; border-color: #00cc00 !important;” align=”center” hide_forward_back=”true” hide_progress=”true”] [q multiple_choice=”true”]
Wskaż poprawną odpowiedź:
[c]QSA=[c]Qi A=[c]QyA=[c]RDwvaDY+CjxoNj4=[f]IE5pZS48L2g2Pgo8aDY+[f]IFRhayE8L2g2Pgo8aDY+[f]IE5pZS48L2g2Pgo8aDY+[f]IE5pZS48L2g2Pgo8cD4=[x] [restart] [/qwiz]
Zadanie 11. (0–1) Wyjaśnij sens zdania „Mowa ojczysta jest dla ludu Seri czymś, co go określa, jądrem jego tożsamości”.
A. język daje Seri prestiż i popularność
B. język daje Seri czyni z nich wyjątkowe plemię i unikalne
C. język daje Seri daje im pewność siebie i tradycję
D. język daje Seri daje im odrębność i niezależność
[qwiz style=” width: 300px !important; min-height: 100px !important; border-width: 1px !important; border-color: #00cc00 !important;” align=”center” hide_forward_back=”true” hide_progress=”true”] [q multiple_choice=”true”]
Wskaż poprawną odpowiedź:
[c]QSA=[c]QiA=[c]QyA=[c]RDwvaDY+ CjxoNj4=[f]IE5pZS48L2g2Pgo8aDY+[f]IE5pZS48L2g2Pgo8aDY+[f]IE5pZS48L2g2Pgo8aDY+[f]IFRhayE8L2g2Pgo8cD4=[x] [restart] [/qwiz]
Zadanie 12. (0–1) Wyjaśnij, na czym polega sprzeczność w 6. akapicie tekstu.
A. pismo podniesie prestiż i popularność
B. pismo deformuje język
C. pismo rozwija język
D. pismo utrudnia komunikację
[qwiz style=” width: 300px !important; min-height: 100px !important; border-width: 1px !important; border-color: #00cc00 !important;” align=”center” hide_forward_back=”true” hide_progress=”true”] [q multiple_choice=”true”]
Wskaż poprawną odpowiedź:
[c]QSA=[c]Qi A=[c]QyA=[c]RDwvaDY+CjxoNj4=[f]IE5pZS48L2g2Pgo8aDY+[f]IFRhayE8L2g2Pgo8aDY+[f]IE5pZS48L2g2Pgo8aDY+[f]IE5pZS48L2g2Pgo8cD4=[x] [restart] [/qwiz]
Zadanie 13. (0–2)
a) Podaj autora i tytuł utworu, z którego pochodzi podany fragment.
DZIENNIKARZ
Ale tu wieś spokojna. –
Niech na całym świecie wojna,
byle polska wieś zaciszna,
byle polska wieś spokojna.
CZEPIEC
Pon się boją we wsi ruchu.
Pon nos obśmiwają w duchu. –
A jak my, to my się rwiemy
ino do jakiej bijacki.
Z takich, jak my, był Głowacki.
A, jak myślę, ze panowie
duza by juz mogli mieć,
ino oni nie chcom chcieć!
A. Adam Mickiewicz „Dziady” cz. II
B. Władysław Reymont „Chłopi”
C. Stanisław Wyspiański „Wesele”
D. Edward Redliński „Konopielka”
[qwiz style=” width: 300px !important; min-height: 100px !important; border-width: 1px !important; border-color: #00cc00 !important;” align=”center” hide_forward_back=”true” hide_progress=”true”] [q multiple_choice=”true”]
Wskaż poprawną odpowiedź:
[c]QSA=[c]QiA=[c]Qy A=[c]RDwvaDY+CjxoNj4=[f]IE5pZS48L2g2Pgo8aDY+[f]IE5pZS48L2g2Pgo8aDY+[f]IFRhayE8L2g2Pgo8aDY+[f]IE5pZS48L2g2Pgo8cD4=[x] [restart] [/qwiz]
b) Na podstawie całego utworu, z którego pochodzi podany fragment, uzasadnij, że zastosowana w nim stylizacja gwarowa stanowi ilustrację myśli „języki, którymi mówi już niewielu, wciąż mogą nam wiele powiedzieć” zawartej w tekście „Milknące głosy”.
A. stylizacja gwarowa wskazuje różnice między klasami społecznymi
B. stylizacja gwarowa nadaje sens wypowiedziom bohaterów literackich
C. stylizacja gwarowa przybliża czytelnika do atmosfery dzieła
D. stylizacja gwarowa ukazuje środowisko historyczne utworu
[qwiz style=” width: 300px !important; min-height: 100px !important; border-width: 1px !important; border-color: #00cc00 !important;” align=”center” hide_forward_back=”true” hide_progress=”true”] [q multiple_choice=”true”]